Expected Goals (xG) is als voetbalstatistiek de laatste jaren in opkomst om de kwaliteit van een doelkans te meten. Welke spelers in de Eredivisie overtreffen hun persoonlijke xG en maken deel uit van een eliteploeg doelpuntenmakers?
Aanvallers krijgen in de voetbalsport gemiddeld de meeste kansen. Ze schieten het meest op goal. Koploper in het huidige seizoen in de Eredivisie is PSV’er Luuk de Jong (3.9 schoten per duel), gevolgd door Feyenoorder Santiago Giménez (3.7 schoten per duel) en Manfred Ugalde (3.6 schoten per duel). Mis je er regelmatig een; dan gaat dit een eigen leven leiden.
Onderpresteren doet degraderen
Denk aan Robert Uldrikis, de spits van degradant Cambuur Leeuwarden. De Letse aanvaller vond slechts één keer het net, en had volgens de Expected Goalsstatistieken (6.6 Expected Goals) veel effectiever met zijn kansen moeten omspringen, volgens data van voetbalplatform Flashscore. Zijn teamgenoot Jamie Jacobs (Expected Goals: 7.3) kwam tot twee treffers. De spelers van Cambuur noteerden daarmee het grootste negatieve verschil. Václav Černý en Ricardo Pepi gingen beter met hun kansen om. Zij kwamen tot twaalf en veertien treffers met een xG-waarde van slechts 7.2 (Pepi) en 7.4 (Černý).
De statistiek Expected Goals meet de kwaliteit van een kans door de waarschijnlijkheid dat deze wordt gescoord. Dit wordt berekend aan de hand van informatie over vergelijkbare schoten in het verleden vanaf een bepaalde positie. Deze video hieronder legt het je in detail uit.
Lees verder onder de video.
AI-toepassingen in voetbal: xG en samenwerking tussen Liverpool en Google
Simpel gezegd kennen Expected Goals een waarschijnlijkheid tussen 0 en 1 toe aan elk schot dat door een team wordt genomen in een wedstrijd. Ligt de xG in de buurt van nul? Dan was de kans dat het schot een doelpunt zou zijn geworden nihil. Een score van 1 geeft een (bijna) zeker doelpunt aan. “Dit is een betere manier om om te gaan met de willekeurigheid in voetbal dan, bijvoorbeeld, een traditionele op doelpunten gebaseerde metriek, omdat een schot veel vaker voorkomt dan een doelpunt,” schrijven computerwetenschappers James Mead, Anthony O’Hare en Paul McMenemy van de Universiteit van Stirling in een onderzoekspaper.
De statistiek is daarmee een interessant voorbeeld van een AI-classificatiemodel, waarbij machine-learning en statistische methoden worden toegepast om de waarschijnlijkheid van een doelpunt te berekenen. De twee meest voorkomende kenmerken in xG-modellen zijn de afstand en hoek waarvan het schot komen, maar wedstrijdsituatie – is het schot een penalty of een schot van 30 meter uit open spel? – en lichaamsdeel waarmee de poging gedaan wordt worden door door sommige modellen ook meegenomen.
Hiervoor is een enorme hoeveelheid voetbaldata nodig, een tak van de voetbalbranche die met platforms als Opta, Wyscout, Gracenote en StatsBomb niet meteen de aandacht van de gemiddelde voetbalfan trekt, maar die essentieel is geworden voor clubs. Neem bijvoorbeeld de recente publicatie van de samenwerking tussen Google’s DeepMind en Liverpool FC, een project dat een revolutie teweeg kan brengen in AI-gestuurde voetbaltactieken. Op basis van een ‘352-dimensionale’ analyse van 7.176 hoekschoppen ontdekte DeepMind dat door AI ontworpen corners niet alleen niet te onderscheiden waren van menselijke corners, maar ook een grotere kans van slagen hadden, zoals beoordeeld door een panel van ‘menselijke deskundige beoordelaars’.
Lees verder onder de video over het project tussen Google en Liverpool.
xG-‘rabbit hole’
Snel terug naar xG. Onderzoekers Mead, O’Hare en McMenemy analyseerden data van de vijf grote Europese competities (Premier League, La Liga, Bundesliga, Serie A en Ligue 1) van het seizoen 2017/18 uit Wyscout om te kijken of ze via Machine Learningkenmerken, zoals vaardigheden van spelers/teams en psychologische effecten, konden meenemen in een xG-model. Hun onderzoeksresultaten geven extra context bij bestaande xG-modellen. Zo namen de onderzoekers data van voetbaltransferdatabase Transfermarkt mee in hun data-analyse en modellering. Spelers met een lage transferwaarde hebben bijna een verhouding van 2 tot 1 (geredde/off-doelpunten tot doelpunten) nodig om te scoren. Voetballers met een hogere waarde bereiken een verhouding die dichter bij 1 op 1 ligt. Daarnaast legden ze bloot waarom analisten van voetbalclubs en gokbedrijven alom naar xG verwijzen. Expected Goals helpen beter dan traditionele meetmethoden om het resultaat van de volgende wedstrijd te voorspellen.
xG biedt extra context bij de statistieken van een voetballer. Het is een ‘rabbit hole’ waar je u tegen zegt. Understat, een platform dat xG-statistieken bijhoudt van de grootste Europese voetbalcompetities, geeft voetballiefhebbers de mogelijkheid om terug de statistieken van seizoen 2014/2015 te duiken. Hoe het zit in de Nederlandse competitie rekent Understat niet mee, maar WhoScored en Opta houden dit wel bij. Welke spelers volgen Černý en Pepi – de xG-hoogvliegers van vorig seizoen op de Nederlandse velden – in het huidige Eredivisieseizoen op? Opgesteld in een 4-3-3, naar Hollandse School, vind je hieronder de nog in de competitie actieve spelers die in dit lopende seizoen meer dan hun Expected Goals hebben gescoord in de Eredivisie.
Doelman: Geen
Jeffrey de Lange (Go Ahead Eagles) en Stijn van Gassel (Excelsior) zijn de enige keepers die dit Eredivisieseizoen het vijandige doel onder vuur hebben genomen, resulterend in een xG van 0.09 (De Lange) en 0.03 (Van Gassel). Beiden scoorden niet en presteren onder hun xG, dus dit team heeft geen keeper.
Gelukkig voor Van Gassel tellen eigen goals. Ook dit slippertje afgelopen seizoen tegen FC Volendam niet mee in zijn xG-statistieken:
Linksback: Mats Köhlert (SC Heerenveen)
xG 0.54 – 2 goals (xGDiff van 1.46)
“Zo scoor je nooit, en zo maak je er twee tegen de regerend landskampioen,” riep de ESPN-commentator na de tweede goal van Mats Köhlert tegen Feyenoord in het 2-3 verloren thuisduel begin maart.
Met twee goals was het een productieve dag voor de Duitse wingback. Vooral zijn tweede goal, die Köhlert van 24 meter over Feyenoordkeeper Wellenreuther na een counter binnenkrult, is bijzondere goal op xG-vlak. Het schot krijgt slechts een xG-score van 0.06, en had weinig kans van slagen. Daarbij was buiten de linker van Köhlert gerekend. Uiteindelijk won Feyenoord vlak voor tijd toch nipt met 2-3. Maar kijkend naar de xG-score die dag (0.6 tegen 2.7 in Rotterdams voordeel) was SC Heerenveen, en Mats Köhlert in het bijzonder, erg trefzeker.
Centrale Verdediger: Benaissa Benamar (FC Volendam)
xG 1.89 – 3 goals (xGDiff van 1.11)
Hekkensluiter FC Volendam scoort dit seizoen gemiddeld één keer per duel (26 goals over 26 duels) en spits Robert Mühren is met vijf doelpunten topschutter, maar verdediger Benaissa Benamar deelt plek twee op de topscorersranking van de Wijdbroeken. Samen met Milan de Haan en de naar AZ-vertrokken Lequincio Zeefuik staat hij op drie treffers. Daarmee overtreft de Marokkaanse verdediger zijn doelpuntentotaal (twee goals) van vorige jaargang en evenaart de drie goals die hij in het seizoen 2019/20 voor Telstar maakte. Benamar maakte twee kopbaltreffers en één goal met zijn rechtervoet. Vooral in het gewonnen thuisduel tegen Excelsior, de enige keer dit seizoen dat de verdediger winnend het veld afstapte, was hij bedrijvig met een xG van 0.3 (zijn hoogste wedstrijdgemiddelde dit seizoen) en één doelpunt.
Centrale Verdediger: Olivier Boscagli (PSV)
xG 1.06 – 2 goals (xGDiff van 0.94)
De Fransman van PSV werd door ESPN afgelopen december benoemd als een van de beste linksbenige centrumverdedigers van de Eredivisie, en met dat linkerbeen besliste Boscagli in februari het thuisduel met Heracles Almelo (2-0). Zijn goal in de 56e minuut mocht de verdediger na een combinatie met Malik Tillman in alle vrijheid inschieten, waardoor zijn poging een xG-waarde van 0.76 meekreeg.
Boscagli besliste met zijn andere doelpunt dit seizoen de topper in de Kuip tegen Feyenoord (1-2). Zijn kopbal was een stuk moeilijk, met een xG-score van 0.11. De kopbal van de Franse verdediger tegen Sparta in oktober die het houtwerk raakt had een grote kans (xG van 0.16) om tot een doelpunt te leiden.
Rechtsback: Yukinari Sugawara (AZ)
xG 1.61 – 3 goals (xGDiff van 1.39)
Zo effectief, doeltreffend én wonderschoon als zijn goal tegen Go Ahead Eagles op de achttiende speeldag van afgelopen seizoen, maakte Yukinari Sugawara ze dit jaar nog niet. Zijn pegel van bijna dertig meter (xG: 0.05) deed de Adelaarshorst daveren.
Toch is de Japanse back deze huidige jaargang met oog voor zijn xG-statistieken uiterst doeltreffend. Zijn twee doelpunten tegen FC Volendam begin maart spelen hier een grote rol. Zijn eerste – een van richting veranderd schot – had een xG-waarde van 0.03 en zijn tweede treffer in het duel – een vrije trap van 27 meter – een waarde van 0.06.
Verdedigende middenvelder: Yassin Oukili (RKC Waalwijk)
xG 2.47 – 5 goals (xGDiff van 2.53)
Als verdedigende middenvelder staat Yassin Oukili in dit team, die uitverkiezing dankt de RKC’er aan zijn doeltreffende rechtervoet. Neem de winnende treffer in het staartduel met FC Volendam in oktober. In de 92ste minuut beslist Oukili het duel in Waalwijks voordeel (2-1) met een treffer die goud waard is in de degradatiestrijd en die met een xG-waarde van 0.05 weinig kans van slagen had op basis van de statistieken.
Middenvelder: Luuk Brouwers (SC Heerenveen)
xG 2.49 – 6 goals (xGDiff van 3.51)
Met zes goals is Luuk Brouwers hard op weg om zijn persoonlijke doelpuntenrecord (acht treffers voor Go Ahead Eagles in 2021/22) te evenaren of te passeren. Op basis van zijn xG is Brouwers de Kampioen Overpresteren van het huidige Eredivisieseizoen tot nu toe. Met een xG van 2.49 had de middenvelder volgens de modellen veel minder kunnen scoren. Er zijn parallelen te trekken met zijn recordseizoen in Deventer. Ook toen presteerde Brouwers veel beter dan zijn xG-waarden. Hij moest enkel Guus Til en Michiel Kramer boven zich dulden als xG-overperformers. Dankzij Brouwers’ twee pegels tegen Fortuna doorbrak SC Heerenveen op de negende speeldag een reeks van zeven duels zonder overwinning. Opvallender: aan de recentere twee goals van Brouwers tegen Fortuna Sittard hing slechts een xG van 0.13. En het had mooier kunnen zijn, als Brouwers in de 81ste minuut van het attractieve duel (3-3) niet ook het houtwerk raakte met een kopbal (xG: 0.03). Niet slecht voor de ‘Kampioen Overpresteren’.
Aanvallende middenvelder: Dani de Wit (AZ)
4.67 xG – 8 goals (xGDiff van 3.33)
Met een heerlijk hakje zet Dani de Wit AZ begin december 2023 op koers naar een 4-1 zege tegen Almere City. Het lijkt moeilijk, maar door de positie van de aanvallende middenvelder ten opzichte van het doel krijgt de treffer toch een xG van 0.25 van de statistiekenbureaus. Soms zijn xG-waardes net zo wisselvallig als voetballers, zeker wanneer er gesproken wordt over het spel van AZ dit seizoen. Toch toont Dani de Wit zich deze jaargang een uiterst efficiënte speler door met acht goals ruim zijn xG-waarde te overstijgen. Sterker nog, de xG-statistieken van Opta laten zien dat De Wit de laatste jaren alleen maar efficiënter geworden is. In 2019/20, 2020/21 en 2021/22 had de middenvelder een negatieve xG-balans – hij had meer kunnen scoren dan hij deed -, maar de afgelopen twee jaargangen is de bij Ajax opgeleide speler erg doelgericht. De Wit staat net na Brouwers op plek twee op de Overpresteren-ranglijst.
Linksbuiten: Noa Lang (PSV)
2.33 xG – 4 goals (xGDiff van 1.67)
Het seizoen van Noa Lang wordt gekenmerkt door blessureleed, maar toch staat de linksbuiten in dit team Overpresteerders. Dat komt met name door zijn sterke seizoenstart met vier goals in zijn eerste vijf Eredivisieduels. Vooral zijn treffer tegen (opnieuw) FC Volendam kreeg een xG-waarde van 0.11.
Spits: Vangelis Pavlidis (AZ)
xG 19.72 -> 23 goals (xGDiff van 3.28)
Geen Europees Kampioenschap voor de Griekse AZ-spits, maar Vangelis Pavlidis is hard op weg om zijn landgenoot Giorgios Giakoumakis in te halen. De toenmalige VVV-spits maakte in seizoen 2020/21 26 Eredivisiegoals en kroonde zich tot topscorer. Pavlidis heeft er na 26 speelronden 23 op zijn naam staan, maar springt – gezien zijn xG-waarden – uiterst koelbloedig met zijn kansen om. De enige keer dit seizoen dat de Griek echt onderpresteerde was in het gelijkspel met Heracles Almelo (1-1) afgelopen september. Pavlidis maakte de enige AZ-treffer, maar met een individuele xG-waarde van 1.8 (AZ in z’n geheel had een xG van 2.7) had het duel anders uit kunnen pakken. Zijn kopbaltreffer (xG: 0.17) tegen SC Heerenveen was dan weer van grote schoonheid.
Rechtsbuiten: Taylor Booth (FC Utrecht)
xG 2.35 -> 5 goals (xGDiff van 2.65)
In het duel der Booth’s tussen FC Utrecht en FC Volendam (4-2) kwam Taylor als winnaar uit de bus. De speler van FC Utrecht scoorde drie keer en zag zijn jongere broer Zach voor FC Volendam de openingsgoal maken. Vooral het hakje waarom Taylor Utrecht op 3-2 bracht, was fenomenaal. Deze broedertwist en zijn twee treffers in het duel tegen Fortuna Sittard bezorgen Taylor Booth een rechtsbuitenplek in dit team.
Welke Eredivisiespelers hadden op basis van hun xG meer goals kunnen maken? Ik zoek het voor je uit en kom hier in een latere blog op terug. De statistieken in dit verhaal zijn beschikbaar gesteld door statistiekendatabases WhoScored.com, Fbref, Flashscore en Understat. De uitgelichte afbeelding boven dit artikel is gegenereerd met DALL-E. Prompt: Genereer een afbeelding die dient als uitgelichte afbeelding bij een verhaal met de titel ‘Overtreffers: een Eredivisie-elftal dat de xG-principes tart’.
